Bebek Gelişimi / 9-12 Aylar Arası

İlişkiler ve Duygular

Neler Oluyor?

• Bu dönemde bebeğiniz hem pozitif hem de negatif içeriği olabilen çeşitli duygular ve ruh hallerini gösterebilmektedir. Belirli insanlar için sevgi gösterilerinde bulunduğunu ve sevdiği insanların dikkatini çekme yeteneği gösterdiğini görebilirsiniz. Aynı zamanda, özellikle çok yakınına geldiklerinde yabancılara karşı korku ve tedirginlik duyar. Anne ve babası yanından ayrıldığında daha önce hiç olmadığı kadar çok üzülebilir. Beynin hafıza kısımlarının gelişmesi, tanıdığı ve tanımadığı insanları ayırt etmesine yardımcı olur.
• Beynin frontal bölgesindeki aktivite arttıkça bebek bağ kurduğu insanların ya da nesnelerin de yardımıyla kendisini daha kolay sakinleştirebilir. Güvenip sevdiği insanlardan uzaklaşıp tekrar yanlarına dönmesine imkan tanıyan fiziksel gelişimi aynı zamanda dünyayı araştırma isteğinin artmasına ve bağımsızlığını ilan etmesine de imkan tanır. Daha önceleri otomatik olarak ağlamasına neden olan hoş olmayan durumlar, artık kafasını çevirmesine ya da hoşnutsuzluğunu ve sıkıntısını göstermek için kaşlarını çatmasına neden olabilir.
• Bu dönem “Hayır!” sözcüğünün de öğrenildiği dönemdir. Hem pozitif hem de negatif duygularını daha yoğun bir şekilde kendisini ilk defa “Hayır!” derken bulacaktır. Yasak ya da değerli eşyalar birdenbire emekleyen ya da yürüyen bebeğin ulaşabileceği eşyalar olmuştur. Her şeyi merak eden ve araştıran bebeğinizin gözünden bakarak evinizi bebek için güvenli hale getirmek daha az “hayır” demenize yardımcı olabilir.
• Anne baba olarak, bebeğiniz bağımlı bir halden inatçı ve çok daha bağımsız bir halde hareket eden 1 yaşına ulaşmış bir çocuk olduğunda, heyecan, rahatlama ve hatta kargaşa karışımı duygu-durumlar yaşayabilirsiniz. Zaman zaman çatışan bu duyguları tanımanız bir ebeveyn olarak bebeğinizin gelişimi ve davranışlarına karşı olan tepkilerinizi gözlemenize yardımcı olabilir.
• Bir kitap bebeğinizi rahatlatabilir mi?: Çocuğunuzun dünyası büyüyüp değiştikçe en sevilen battaniye ya da kitap gibi rahatlatıcı eşyalar kendisini rahat ve güvende hissetmesine yardımcı olabilir. Rahatlatıcı eşyalar çocuklara ilgiyi, rahatlığı ve sevilen insanları hatırlatır. Kitaplar da, özellikle sizinle paylaştıkları güzel zamanları hatırlatıyorsa, rahatlatıcı eşyalar olabilmektedir.

Yapabilecekleriniz!

• Bebeğinizden gelen sinyalleri okumayı öğrenin. İpuçlarını takip edin. Mutlu olduğu ve ilgilendiği aktivitelere devam edin, sıkıldığı zamansa durdurun ve başka bir zaman tekrar deneyin.
• Bebeğinizin duygularını tanıyın ve tanımlayın (Örn: Baban senin yanından ayrıldığında kendini çok kötü hissediyorsun. Seni, uykudan uyandığında tekrar göreceğim”). Bu gibi karşılıklar bebeğinizin negatif duygu halinden pozitif hale daha kolay geçmesine ve duygularını tanımlamaya başlamasına yardımcı olacaktır. 

Kalıplar ve Rutinler

Neler Oluyor?

• Bebeğinizin gelişimi sürdükçe şüphesiz ki programında kimi değişikliklere ihtiyaç duyacaktır ancak düzenliliklerine güvenebileceği kimi rutinler de düzenlemelidir. Artık hafızası daha iyidir ve bez değişimi, beslenme ve uyku gibi aktivitelerin düzenli olarak tekrarlanmasını bekler. Siz de bebeğinizin oyun oynarken kimi hareketleri tekrarladığını fark edebilirsiniz. Bir yerden başka bir yere gitmeyi ya da ellerini kullanarak bir şeyleri yapmayı öğrendiğinde bu yeni yetenekleri uygulaması ve pratik yapması gerekmektedir.
• Çocuğunuz oyuncaklarını tekrar tekrar işaret edip kavradıkça, onlara dokundukça, ifade edeceğini ve ruh halinde değişimler olacağını bilerek hareket edin ve bunlara gereğinden fazla tepki göstermeden karşılık vermeyi öğrenin.
• Hangi davranışın kabul edilir, hangisinin edilemez olduğunu öğretirken sakin olun ve cezalandırıcı olmayın.
• Bu dönemde bebekler için istedikleri bir şeyi yapmamak  Onlar için önerilen bir şeyi yapmak kolaydır. Bu nedenle sadece yapmamaları gereken bir şeyi söylemek yerine, ne yapmaları gerektiğini vurgulayın. “Legolarını fırlatma” demek yerine “legolar inşa etmek içindir. Hadi bir şeyler inşa edelim!” deyin.
• Bebeğiniz araştırıp öğrendikçe yardım etmek ve onu rahatlatmak için yanında olmaya her zaman için hazır olun. Siz çocuğunuz için “güvenli temel”siniz.
• Çocuğunuzun diğer hiçbir çocukla aynı olmadığını ve davranışlarınızın onun ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilmesi gerektiğini unutmayın.

Yapabilecekleriniz!

• Ne olduğu ya da az sonra neler olacağı, neler yapacağınız hakkında onunla konuşun (Örn: “Krakerlerini bitirdikten sonra bezini değiştireceğiz.”).
• Bebeğinize çevresindeki eşyalara ellerini kullanarak temas edebileceği imkanlar sunun. Bu öğrenmenin en temel yoludur.
• Hafızasını canlandıran oyunlar oynayın (Örn: sakladığınızı gördüğü oyuncakları sakladığınız yerden çıkarın).
• Sizi taklit etmesi için bebeğinizi teşvik edin ve siz de onu taklit edin. Merakla baktıkça çocuğunuzu izleyin. Merdivenler ona çok ilginç gelmektedir ve onlara tekrar tekrar tırmanmak isteyecektir ya da yatağının etrafında defalarca dolaşacaktır. Tekrar ve taklit “yaparak” öğrenmenin yollarıdır. Bunlar nesnelerin özelliklerini, kişisel yetenek ve sınırlarını anlamasına yardım edecektir. Anlamak ve sonuç çıkarmak, beynin bilgiyi işlemesi için en etkili sinirsel yolları kullanmasını sağlamayı, bunun için de tekrar etmeyi gerekmektedir.

Duyular

Neler Oluyor?

• Bebeğiniz farklı şeylerin nasıl hissettiğine, koktuğuna, göründüğüne, ses çıkardığına ve tattığına bakarak nelerin benzer ve nelerin farklı olduğunu incelemektedir. Bu şeyler nesneleri hatta insanları kapsamaktadır. Elbette bebeklerin duyusal uyaranların çeşidi ve şiddeti hakkında kendi tercihleri vardır ve bu tercihler zaman içinde değişebilir ve çok çeşitli nedenlere bağlıdır. Kimi bebekler kolayca fazla uyarılabilir ve bu durumdan bunalabilir, bu durumu huysuzlaşarak, uzağa bakarak, şaşkın bir hal alarak vb. gösterir. Her bebeğin dünyayı anlayış şekli farklıdır.
• Bebeğinizin beyninin görmeyi kontrol eden kısmı bir ergen kadar iyi görmesine imkan tanır.Yaklaşık olarak uyanık olduğu zamanın yarısında görsel olarak dikkatlidir. Farklı hızlarda ve uzaklıklarda olan nesneleri takip etmek için gözlerini kullanabilir. Öğrenmesini geliştirmek için bebeğinize parlak kartlar göstermek gibi aktivitelerde bulunmanız gerekli değildir. Bebekler, kendilerini seven insanlarla etraflarındaki nesneleri aktif olarak inceleyerek ve tüm duyu organlarını kullanarak en iyi şekilde öğrenirler.
• Sizin rutin bir iş olarak gördüğünüz bir şeyin (örneğin yemek yemek) onun için her gün yeni bir öğrenme fırsatı olduğunu unutmayın. Bunları yavaş yapın ve bu sıradan olayların sosyal ve öğrenme yanlarının avantajını kullanın.
• Kazaları önleyecek biçimde güvenlik araçları kullanarak evinizi bebeğiniz için güvenli bir yer haline getirin.

 

Yapabilecekleriniz!

• Bebeğinize farklı dokusu, şekli, boyutu, ağırlığı vb. olan oyuncaklar ve eşyalar verin.
• Bebeğinizle oynarken, eşyaları her biri için tek kelime kullanarak sınıflandırın ve tanımlayın.
• Fazla uyarıldığını düşündüğünüzde orada bulunan eşyaları kaldırın ya da aktiviteyi değiştirin. Etrafta ilgisinin daha az dağılmasını sağlayacak eşyaların olduğu ve sınırlı tercihlerinin olduğu yeni bir ortama geçin.
• Çeşitli sesleri öğrenmesini sağlamak için farklı tarzda müzikler çalın (Fon olarak müziği kullandığınızda, bebeğinizin ortamdaki sesleri duymakta zorlanabileceğini aklınızda bulundurun.).
• Taklit oyunları bebeğinizin incelemesine yardım etmek için  güzel ve eğlenceli bir yoldur.
• Bebeğinizin işitmesi ya da görmesi ile ilgili endişeleriniz varsa doktorunuzla konuşun.

Motor Koordinasyon

Neler Oluyor?

• Sizin de görebildiğiniz gibi, bebeğiniz dünyayı giderek artan bir bağımsızlık duygusuyla incelemektedir. Fiziksel olarak, beynin korteksi vücudunun uzak kısımlarıyla bağlantılar kurdukça, bebeğiniz geniş kasları üstündeki kontrolünü arttırmaktadır. Bu durum, kendi başına oturmasına, belki emeklemesine ve yardım olmaksızın ayağa kalkmasına imkan tanımaktadır. Bu dönemde daha sonra yatağının çevresinde ya da oda içerisinde dolaşarak pek çok saat geçirebilir. Bunu, kenarlara, mobilyalara, ve eşyalara tutunarak yapar. Merdivenlere tırmanmak sevdiği bir aktivite olabilir.
• Küçük ya da ince kasları da hızlı bir şekilde gelişmektedir. İşaret parmağı ve baş parmağı arasında küçük eşyaları tutabilmeye başlamıştır. Ayrıca, bütün elini kullanarak eşyaları kavrama ve bırakma yeteneği de gelişmektedir. Artık, parmaklarını kullanarak yemek yemeye, biberonunu tutmaya ve bardak kulplarını kavramaya başlayabilir.
• Denge ve yer çekimi üstünde daha çok kontrol sağladıkça yürümeye başlayabilir. Beyindeki hareketle ilgili alanların, beyin kökünün ve omuriliğin, oturmak, emeklemek ve yürümek için gerekli olan hareketleri daha iyi kontrol ve koordine edebilmesi sonucunda hareketteki bu gelişme ortaya çıkar. 

Yapabilecekleriniz!

• İlk ve en önemli olarak, bebeğinizin rahatça dolaşması ve incelemesi için güvenli bir ortam yaratın. Evinizdeki abajurlar, prizler, pencereler, temizleyici madde ve diğer kimyasalları taşıyan dolapları bebeğiniz için güvenli bir şekle sokun. Bebeğinizi merdivenlerden ya da diğer kazalardan korumak için bariyerler kullanın. Bebeğinizin üstüne çıkabileceği ya da çekebileceği aletlerin kablolarını kontrol edin. Tuvalet kapaklarını kapalı tutmak için klozet üstüne eşyalar yerleştirin ya da tuvalet kapısını her zaman kapalı tutun. Ocak üstündeki çaydanlık kulplarını ocağın ön tarafından uzakta tutun çünkü bu kulpları çekerek çaydanlığı kendi üstüne düşürebilir. İçinde sıcak içecek bulunan fincanları kısa sehpa ya da masaların üstünde tutmayın çünkü artık bebeğiniz bunlara ulaşabilir ve çekebilir. Ayrıca, kırılacak tüm eşyaların alçak rafların, sehpaların üstünden alınması da faydalı olacaktır.
• Hem geniş hem de küçük kasları kullanmasını gerektiren,mukavva kutunun paket kağıdını çıkarmak, kutulara küçük bloklar eklemek, farklı dokulardan eşyaları birbirine sürtmek gibi, oyunlar oynayın.
• Bebeğinizin gerinmesini, güvenli yerlere doğru ulaşmasını ve emeklemesini teşvik etmek için büyük kutular içine eğlenceli oyuncaklar yerleştirin.
• Kavraması ve kullanması için dayanıklı ve kırılmaz çocuk boyu fincanlar, kupalar ve tabaklar verin.
• Toplar, özellikle yumuşak maddelerden yapılan ve küçük parçalara ayrılmayanları çok iyi oyuncaklardır. 

Dil Gelişimi 

Neler Oluyor?

• Pek çok bebek, dili duymanın sonucunda öğrenir. Bebekler, anne-babaları, kardeşler ve diğer bakıcılar arasında geçen yüzlerce saatlik konuşmalar beynin gelişen dil alanlarını şekillendirir. Anadilleri üstünde odaklanabilmeye ve diğer sesleri yok sayabilmeye başlarlar. 8-10. ay civarında kelimelerinizi anlamaya başladığının işaretlerini görebilirsiniz. Adını seslendiğinizde bakacaktır. Onlar hakkında konuştuğunuzda ailenin diğer üyelerine ya da hayvanlara bakacaktır. El sallamak ya da öpücük yollamak gibi basit istekleri yerine getirebilir. Onunla konuştuğunuzda anladığını belli etse de bu dönemde hala kelimelerin anlamlarını tahmin ediyordur. “Hayır” diyebilir ama kastettiği bu değildir. Ancak, dil gelişiminde çok önemli ve heyecan verici gelişmeler yaşamaktadır.
• Bebeğinizin çıkardığı sesleri fark edemiyor olsanız da, bu sesler daha sonra gelecek olan anlamlı dilin yapı taşlarıdır. Sesleri bir araya getirdiğinde, kendi dilinizin ya da sıklıkla duyduğu başka bir dilin “melodisini” duyabilirsiniz. Ona karşılık verin ve onun da karşılık vermesi için onu teşvik edin. Sizin sözel etkileşimleriniz bebeğinizin sesler ve kelimeler arasındaki bağlantıyı anlamaya ve tekrar etmeye başlamasına yardımcı olacaktır.
• Resimlere bakmak ve onları tanımak dil ve okuma yazma öğrenmeye nasıl yardım eder?: Çocuklar çok farklı yollarla iletişim kurarlar. İşaret etmek, bakmak, sesler çıkarmak ve ağlamak gibi hareketler bebeğinizin ne istediği ya da neye ihtiyaç duyduğu konusunda yolladığı mesajlardır. Bebeğiniz geliştikçe, kelimeler ve resimler gibi, sembollerin de iletişim araçları olduklarını öğrenecektir. Bu, dil ve okuma yazma öğrenmede önemli bir sıçramadır.
• Bebeğinizle oynayın ve o yeni şeyler başardıkça duyduğunuz mutluluk ve heyecanı görmesini sağlayın. Bu, inceleme ve öğrenme hevesini büyük ölçüde arttıracaktır.
• Bebek yürüteçlerini kullanmayınız çünkü yürüteçler bebeğinizin ayaklarını görmesine ve denge duygusunu geliştirmesine imkan tanımaz. Ayrıca, tehlikeli de olabilirler.

Yapabilecekleriniz!

• Dil gelişiminin sıcak ve ilgili ilişkilerde ortaya çıktığını unutmayın.
• Beraber resimli kitaplar okuyun ve okurken resimlerdeki nesneleri işaret ederek isimlerini söyleyin. Bunu her ikinizin de dinlenmiş ve sakin olduğu zamanlarda yapın. Kitabı bitirmek konusunda endişelenmeyin çünkü fark etmez.
• Kelimeler ve nesneler, hareketler, olaylar arasında bağlantılar kurmasına yardım edin. Beraberken, ne yaptığınızı ve bir sonraki adımda neler olacağını açıklayın.
• İletişim kurmak için gösterdiği teşebbüsleri ödüllendirin. Size cevap vermeyecek olsa bile ona sorular sorun. Size sesler, hareketler ve yüz ifadeleriyle karşılık verdiğinde gülümseyin.
• Tekrarlanan şarkılar söyleyin ve çalın.
• Etrafındaki dili net bir şekilde duyabilmesi için arka planda çok fazla ses olmamasına özen gösterin.

Klinik Psikolog
Pedagog
İnci Vural