YENİDOĞAN BEBEK

YENİDOĞAN BEBEK

Doğumdan sonra sizi ve bebeğinizi ne bekliyor?

Hazırlayan:Uzm.Dr.PınarBoncukDayanıklı/pdayanikli@gmail.com

Bebek bakımı, bebeğin doğumu ile başlar. Bebek doğar doğmaz anne ile fiziksel bağı sağlayan göbek kordonu steril bir makas ile kesilir, anne ve bebek tarafında kalan kısımlar, kan kaybını engellemek için steril malzemeler ile bağlanır, bebek kısmı uygun şekilde kısaltılır. Bebek ısıtılır, ardından yıkanarak temizlenebilir.

Gözlerini mikroplardan korumak için antibiyotikli damla bir sefere mahsus olmak üzere damlatılır.

İlk aşısı olan hepatit B aşısı ilk gününde yapılır. (Çocuğunuza aşı yapılmasını istemiyorsanız bunu doktorunuzla önceden konuşabilirsiniz)

Ayrıca bebekler doğduklarında kan pıhtılaşmasını hızlandıran K vitamini yapılır. Çünkü normalde barsaklardaki mikroplar sayesinde vücudumuzda yapılan ve normal pıhtılaşma için gerekli olan K vitamini, bebeklerin barsakları steril olduğu için üretilemez. Kanamaya eğilimi engellemek için dışarıdan K vitamini yapmak gerekir.

Yenidoğan metabolik tarama testleri; saptandığında tedavisi mümkün olan bazı hastalıkların tanınması için uygulanan testlerdir. Halk arasında ‘Topuk Testi’ veya ‘Zeka Testi’ diye anılır. Hayatın ilk aylarında belirti vermeyen bazı hastalıklar önceden tanınamaz ise bebekte ciddi hasar oluşturabilir. Tanı konduğunda koruyucu tedavi uygulanabilir ve tam bir iyileşme sağlanabilir. Doğuştan tiroid hormonu eksikliği bu durumlardan biridir.

• T4 ve TSH Testi: Tiroid bezinin hormon testleridir. TSH beyinden salgılanan ve tiroidi uyaran hormondur. Tiroid bezi normal çalışıyorsa TSH uyarısıyla tiroid hormonu yani T4 salgılanır. Tiroid bezinin çalışmaması durumunda tedavi bir iki ay gecikirse, bebeğin zekası olumsuz etkilenir. Bu nedenle bu teste halk arasında “Zeka Testi” denmektedir. T4/TSH testleri zekayı ölçmez, tiroid bezinin çalışmasını kontrol eder. Bu testin sonucu 1-2 haftada çıkmaktadır.
• Fenilketonüri: Kanda fenilalanin maddesinin birikmesinden kaynaklanan metabolik bir hastalıktır. Çocukta gelişme ve zeka geriliğine neden olabilir. İçinde fenilalanin bulunmayan özel bir mama, olumsuz sonuçları engeller. Bu nedenle doğumda erken tanı çok önemlidir.

Diğer metabolik hastalıklar: 1-2 damla kandan yaklaşık 20 hastalığın tanısı konmaktadır. Bu hastalıklar nadir olup, saptanması durumunda daha detaylı analizlere başvurulur. Bu testler halen dünyadaki en gelişmiş teknoloji olan Tandem MS yöntemiyle yapılmaktadır ancak her hastanede rutin yapılmamaktadır.

• Tarama testleri bebek 72 saatini doldurduktan sonra yapılmalıdır. Eğer bebek normal doğumla doğmuş ve bir iki gün içinde de taburcu olacaksa, birinci haftada yapılan kontrol muayenesi sırasında kan örneği alınır. Bu testler için topuktan alınan birkaç damla kan yeterlidir. Sonuçları takip edilmelidir.

Yenidoğan işitme testi: Son yıllarda, tıp dalındaki gelişmeler bebeklerin işitme seviyesinin doğumdan 48 saat sonra tespitine olanak sağlamış ve bu uygulama gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.

• Bebeklerin işitme yeteneği doğuştan itibaren vardır. Ancak 7 aylığa kadar seslere anlam veremezler ve tepkileri otomatiktir. Bu dönemde bebeğin işitme kabiliyetini davranışlarından anlamak zordur.
• 3 aylığa kadar sese, irkilme, hareketsizleşme gibi cevaplar verirler. 6 aylıkken ses kaynağını arama, tanıdık sese gülümsemeye başlarlar.
• 10 aylıkken basit kelimeleri tanıma ve tek hecelerin tekrarı başlar. Duyduğu sesleri taklit etme-pozitif/negatif pekiştirme – bilinçlendirme gibi son derece karmaşık sistemler sonucunda da konuşma yeteneği gelişir. Konuşabilmenin ilk ve olmazsa olmaz şartı DUYMAKTIR.

İşitme tarama testi nasıl yapılır?

Özel bir odada bebek uyurken işitme uzmanı tarafından yapılır. Yenidoğan bebeğin 48 saatlik olması beklenir. Kulak kanalına yerleştirilen minik bir aygıt ile iç kulağa ses gönderilip, o bölgenin sesi yansıtması ölçülür. Bu testin hiçbir zararı yoktur.

Ya bebek işitme testini geçmezse?

İlk testte bebeğin testi geçememesi sıkça rastlanan bir durumdur. 15 gün sonra test tekrarlanır. Geçmezse, 15 gün sonra bir daha tekrarlanır. Yine geçmezse diğer yöntem olan ABR testi yapılır. Testten geçemeyen bebeklere teşhise yönelik daha detaylı testler yapılmalıdır. Bebekler yenidoğan döneminde işitme tarama testini geçseler de, işitme kayıpları gelişebilir.

Yenidoğan sarılığı         

Her yenidoğan bebekte sarılık görülebilir. Sarılık, vücutta bilirubin denilen sarı maddenin artması, cildin ve gözün beyaz kısımlarının boyanmasıdır. Kanda bilirubin seviyesinin yükselmesiyle, vücut kademeli olarak baştan ayaklara doğru boyanır. Eğer bebeğin cildindeki sarılık göbek hizasını geçmişse, kandaki bilirubin düzeyine bakmak gerekir. Yenidoğan sarılığı bulaşıcı değildir.

Yenidoğan döneminde çeşitli nedenlerle sarılık gelişebilir. En sık görülen fizyolojik (normal) sarılık, bebeklerin %50’sinden fazlasında ortaya çıkar. Sarılık 3. günden sonra başlar ve 2-3 hafta sürebilir. Anne-bebek arasındaki kan grubu ilişkisini de mutlaka gözden geçirmek gerekir. Bazı risk faktörleri taşıyan bebeklerde sarılık tehlikeli olabilir.

Sarılık artışını önlemek için sık emzirin (saat başı veya 1-2 saatte bir). Bebeği 4 saatten fazla uyutmamalı, takviye gerekiyorsa şekerli su ya da inek sütü değil, doktorun uygun gördüğü mama verilmelidir.

Sarılığın tedavisi kolay ve mümkündür. Fototerapi en sık kullanılan tedavidir. Fototerapi, cilde devamlı ışık sağlayan basit bir işlemdir. Işığın, gözün retina tabakasını yormaması için işlem sırasında bebeğin gözü bantlanır. Sarılık seviyesi hızla artış göstermiyorsa fototerapi sırasında annenin emzirmesine izin verilir.

Sarılık değeri normal olarak değerlendirilip taburcu olsa bile sarılık artabilir. Sarılıkla ilgili şu durumlarda doktorunuzu arayabilirsiniz:

• Bebeğin tüm vücudu koyu sarı veya portakal rengine dönüşürse,
• İlk haftalarda günde sadece 1-2 kere dışkı yaparsa,
• Günde sadece 3-4 kere, pembe renkli idrar yaparsa,
• Size göre sütünüz azsa, bebek aç, emzirme sonrası ağlıyorsa,
• İlk ayın sonunda cildinin rengi hala sarı ise.

Yenidoğan döneminde sünnet:

Sünnet, penis başını çevreleyen derinin cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

Yenidoğan döneminde lokal anesteziyle rahatlıkla uygulanabilir.  Sünnet sonrası bakımı oldukça kolaydır. Sünnet işleminden 2-3 saat sonra evinize gidebilirsiniz. Sünnet sonrasında yapılacak bakım derinin iyileşmesine ve mikrop kapmamasına yönelik olur. Yara bir hafta içinde iyileşir. Penis başında sarımsı bir akıntı ya da tabaka görülmesi normaldir, ancak bir haftadan uzun sürmemelidir. Sünnet sonrasında bu bölge, bir hafta kaynamış, ılınmış su ile silinmelidir.