Sosyal Beceriler Nelerdir?

Öğrenme ve konsantrasyon konusunda sıkıntı çeken birçok çocuk aynı zamanda sosyal beceriler ve iletişim konusunda da zorluk çeker. Çocuklarınıza sosyal becerileri kazandırmaya çalışırken kendinizi de geliştirebilirsiniz.

Duygular hakkında konuşun.

Duygular son derece doğal ve sağlıklı olan şeylerdir, bastırılması gereken şeyler değil. Duygularla ilgili konuştuktan sonra önemli olan şey doğru tepkileri vermektir. Çocuğunuzun duygusal zekasını onun hissettiklerini kendisine anlatarak geliştirebilirsiniz (‘’Üzgün olduğunu görüyorum.’’) ve bu süreçte kendi duygularınızı da paylaşabilirsiniz (‘’Ben de şu an çok kızgın hissediyorum.’’).

Onlara empati kurmayı öğretin.

Çocuğunuza davranışlarının başka insanları etkilediğini anlatın. Mesela bir arkaşından bir oyuncak çalarsa o arkadaşının üzgün hissedebileceğini gösterin veya oyun sırasında kaydıraktan kaymak için sıra beklemezse arkadaşlarının onunla tekrar oynamak istemeyebileceğini anlatın.

Harekete geçin.

Problem çözmek sosyal öğrenmenin önemli bir parçasıdır. ‘’Kendini daha iyi hissetmen için ne yapabilirsin?’’ çocuğunuzun düşünebilmesi ve harekete geçebilmesi için çok iyi bir sorudur. Çocuğunuza problemler çözmede yardımcı olabilirsiniz ama onların kendi başlarına problemleri çözebilmeleri de çok önemlidir. Kendi duygularını tanımaya ve etrafındaki insanlarla empati kurmaya başladıklarında sosyal zekaları çok gelişir ve hayatlarındaki problemleri rahatça çözebilmeyi öğrenirler.

Sosyal beceriler ve yüksek duygusal zekaya sahip olan çocuklar hayatları boyunca bunların avantajlarıyla karşılaşırlar. Sosyal beceriler çocukların ilerde iyi bir meslek sahibi olmalarına, lider olmalarına ve mutlu bir aile dinamikleri olmasına yol açar.

Sosyal becerilerin bir sürü tanımı vardır, ama ben onları insanlarla geçinebilmenin ve sağlam ilişkiler kurmanın olmazsa olmazları olarak düşünürüm. Sosyal beceriler aslında davranışı belli bir senaryoya göre esnekçe ayarlayabilme ve aynı zamanda kişisel isteklerimize uyarlayabilme kabiliyetine denir.

Sosyal beceri kazanabilmenin altında yatan üç süreç vardır:

Görmek, Düşünmek ve Yapmak

Görmek:

Sosyal bir senaryoda görmek, ipuçlarına dikkat etmekle gerçekleşir. Bağlamı fark etmek buna bir örnektir, mesela bir ortam sıradan mı resmi mi anlayabilmek. Farklı ortamlar farklı davranışları çağırır. Başkalarının davranışlarını fark etmek de bir sosyal beceridir. Mesela bir çocuğun arkadaşının sıkıldığını anlaması ve ona oynamak için yeni oyunlar sunması veya ne yapmak istediğini sorması iyi bir işarettir.

Sosyal becerileri düşük olan çocuklar genelde istemsizce çevrelerindeki insanları rahatsız ederler. Bu çocuklar ortama ayak uyduramazlar, mesela herkes ciddiyken onlar sersemlik yaparlar. Daha da kötüsü, insanları rahatsız etmeye inatla devam ederler çünkü çevrelerindeki insanların davranışlarını okumayı bilmezler.

Düşünmek:

Sosyal ortamlarda bazı çocukların davranışlarını anlamak ve niçin yaptıklarını anlamak için düşünmek çok önemli bir sosyal beceridir. Çocuklar kızgın mı mutlu mu? Yanlışlıkla mı yoksa özellikle mi bir davranışı sergilediler? Bu soruların cevaplarını verebilen çocuklar aynı zamanda başkalarının olaylara karşı tepkilerini tahmin edebilirler ve etkili stratejilerle akranlarını diledikleri yollarla etkileyebilirler.

Sosyal biliş üzerine yapılan deneyler bizlere sosyal ortamlarda zorluk çeken çocukların çoğunlukla başkalarının duygularını,isteklerini anlayamadıklarını gösterir. Mesela agresif çocuklar genelde akranlarının davranışlarının çoğunun kötülüklerden kaynaklandığını düşünürler. Aynı zamanda bu çocuklar sosyal ortamlarda zor durumlar olunca ne yapacaklarını bilemezler.

Yapmak:

Sosyal bir ortamda bir şey yapmak çocukların akranlarıyla pozitif ilişkiler kurmaları demektir. Bazı çocuklar sosyal ortamlarda ne yapmaları gerektiğini biliyorlar fakat yapmakta zorluk çekiyorlar. Mesela bir konuşmaya katılmak istiyorlar ama heyecanlanıp tam tersine hiç konuşmuyorlar.

Çocukların sosyal beceriler kazanmalarına yardımcı olmak:

Bazı çocuklar bu becerileri çok kolay öğrenebiliyorlarken bazılarının yardıma ihtiyacı olabiliyor. Neredeyse her çocuk bir noktada arkadaşlık sıkıntılarıyla karşılaşıyor. Bu yeni bir okulda yeni bir arkadaş bulmak olsun, dalga geçilmekle baş etmek olsun, veya en basitinden bir arkadaşla kavga etmek olsun. Bu tür tecrübeler çok sık oluyor, ama aynı zamanda çok acı verici de oluyor.

Üç sosyal beceriyi (düşünmek, görmek, yapmak) göz önünde bulundurarak çocuğunuzun hangi sosyal evrede takılı kaldığını anlayabilirsiniz ve ona yardımcı olabilirsiniz. Mesela bir oyun buluşmasında çocuğunuza ‘’Ayşe şu an kızgın görünüyor.’’ veya ‘’Mehmet ve Fatma salıncakta oynamak için sıra bekliyor.’’ gibi paylaşımlarda bulunmak onun farkındalığını artırabilir.

Çocuğunuz sosyal bir ikilem karşısında nasıl tepki vereceğini bilemiyorsa ona başka çocukların nasıl hissettiklerini açıklayarak yardımcı olabilirsiniz. Aynı zamanda çocuğunuzun verebileceği olanaklı tepkileri göz önünde bulundurmasını sağlayarak alacağı karşılıkları tahmin ettirebilirsiniz.

Çocuğunuza tanıdık olmadığı ortamlar düzenleyerek ‘’yapmak’’ evresinin gelişmesini sağlayabilirsiniz. Mesela göz iletişimi kurmakta güçlük çeken çocuklara ‘’Insanların kaşlarının arasına bak.’’ diyerek onları rahatlatmış olursunuz. (Kaş arasına bakmak karşıdaki insan için gözünün içine bakma etkisini bırakır.)

Sık sık sorulan ‘’Haftasonun nasıl geçti?’’ gibi soruların egzersizini yapmak çocukların endişelerini ve gerginliklerini azaltır.

Çocuklar genelde akranlarıyla zaman geçirince arkadaş edinirler, bu sebeple onları olabildiğince sosyal ortamlara katmak onların kendilerini başkalarının yanında daha rahat hissetmelerine yol açar. Utangaç çocuklar için baş başa oyun oynama randevuları daha iyi gelir. Yaşıtlarıyla beraber olmaktan güçlük çeken çocuklar birkaç yaş küçük veya büyük yaştaki çocuklarla oyun oynarken kendilerini daha rahat hissederler.

Sosyalleşmekte zorluk çeken çocukların sürekli sosyal ortamlara dahil edilmeleri onların öğrenmelerini sağlamaz. Bu tür çocukların ‘’görmek’’, ‘’düşünmek’’ ve ‘’yapmak’’ için yönlendirmeye ihtiyaçları olabilir.

Eileen Kennedy-Moore 

https://www.psychologytoday.com/us/blog/growing-friendships/201108/what-are-social-skills

https://www.huffingtonpost.com/entry/the-wonders-of-age-7-deve_b_9142154.html